Ανάσα ζωής στο Βαγιαζήτ τζαμί στο Διδυμότειχο

«Ναι» του ΚΑΣ για ένταξή του στο ΤΔΠΕΑΕ

Της Γιωτας Συκκα

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ. Πριν από μέρες η εικόνα εκατοντάδων μουσουλμάνων να προσεύχονται στα Προπύλαια με αφορμή την έναρξη της γιορτής Μπαϊράμι, δημιούργησε στην κοινή γνώμη ανάμεικτα συναισθήματα. Ωστόσο, είναι εκπεφρασμένη η πολιτική άποψη ότι η Αθήνα πρέπει να αποκτήσει το δικό της τζαμί.

Τι γίνεται όμως με τα εκατοντάδες παλιά τζαμιά που βρίσκονται ανά την Ελλάδα και είναι χαρακτηρισμένα μνημεία της οθωμανικής περιόδου;

Κατά καιρούς έχουμε κατηγορηθεί ότι δεν τα προστατεύουμε όσο θα έπρεπε, όσο δηλαδή προστατεύουμε τα υλικά κατάλοιπα άλλων ιστορικών περιόδων. Καθόλου έτσι όμως δεν είναι. Απόδειξη η απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου να αποκαταστήσει το τέμενος Βαγιαζήτ Διδυμοτείχου, βάζοντας τέλος σε προβλήματα χρόνων γι’ αυτό το εξαιρετικό μνημείο.

Η έγκριση της μελέτης δομικής και στατικής αποκατάστασης του μνημείου έχει διπλή σημασία. Οχι μόνο γιατί πρόκειται για το σημαντικότερο τζαμί στη χώρα μας και από τα πιο σημαντικά της Ευρώπης, αλλά επειδή το ΥΠΠΟΤ δείχνει τη θέση του για την ισότιμη μεταχείριση των πολιτισμικών μορφών που αναπτύχθηκαν στον ελλαδικό χώρο και αποτελούν κομμάτι της ιστορίας μας.

Σαν πυραμίδα

Η δόμηση του Μεγάλου Τεμένους ή Βαγιαζήτ άρχισε στις αρχές του 15 αι. με διαταγή του Σουλτάνου Βαγιαζήτ του Α΄ και ολοκληρώθηκε από τον Σουλτάνο Μωάμεθ Α΄ (1402 -1421). Οπως δείχνει η κτητορική επιγραφή πάνω από την εντυπωσιακή κεντρική είσοδο το τζαμί εγκαινιάστηκε το 1420.

Δυσκολίες εμπόδισαν τον αρχικό σχεδιασμό του τεμένους, δηλαδή τα μεγάλα τόξα μεταξύ των έξι παραστάδων του περιμετρικού τοίχου και των δυο κεντρικών πεσσών που θα ανακρατούσαν δύο ημισφαιρικούς θόλους.

Οπως σημειώνει ο Αργύρης Μπακιρτζής στην έκδοση «Η Oθωμανική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα»: «Το κέρδος που προέκυψε από τη μη εφαρμογή του σχεδίου ήταν η κατασκευή μιας μνημειώδους πυραμιδοειδούς ξυλοστέγης, κάλυψης περίπου ενός στρέμματος, που σχηματίζει στο κέντρο τρουλωτή ψευδοροφή».

Οι χοντρές βελανιδιές χρονολογούνται στο 1418 και μαζί με την πρωτοποριακή τεχνική αναδεικνύουν την κατασκευή ξεχωριστή. Αυτή θα αποκατασταθεί αφού οι τοίχοι πάχους 2,20μ. Χ 2,40 μ. του μνημείου δεν έχουν στατικό πρόβλημα. Οπως υπογραμμίζει ο Δ. Ποζιόπουλος από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης, μοιάζουν με οχυρωματική κατασκευή.

«Από τα σημαντικότερα μνημεία από ξύλο στον κόσμο» κατά τον Αργύρη Μπακιρτζή, κατασκευάστηκε με κλίση 93% που θυμίζει τις πυραμίδες έχει δεχθεί ώς τώρα επεμβάσεις σωστικού χαρακτήρα. Αρχικά το 1969 στα μολύβδινα φύλλα της στέγης που είχαν αφαιρεθεί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για να γίνουν βόλια, μετά κάποια μπαλώματα που έγιναν στο μνημείο με την τοποθέτηση λαμαρινών, ύστερα φύλλα μολύβδου στις αρχικές θέσεις κ.ά. Ωσπου το 1998 μια μεμβράνη «τύλιξε» τη στέγη, δίνοντάς του επιπλέον ζωή για δέκα χρόνια. Ενα κομμάτι που έπεσε από τον μιναρέ το 2008 έσχισε τη μεμβράνη.

Τώρα το μήνυμα της γ.γ. Λίνας Μενδώνη είναι σαφές: «Οφείλουμε να το αποκαταστήσουμε».

Το ΚΑΣ στην ουσία επικαιροποίησε την παλιά μελέτη που είχε παρουσιαστεί σε επιστημονική διημερίδα στο Διδυμότειχο και γνωμοδότησε για την ένταξη του έργου στο ΤΔΠΕΑΕ.